Vestibüler Kompanzasyon Nedir?

Vestibüler Rehabilitasyon ve Kompanzasyon

Vestibüler sistem temel olarak santral ve periferik bileşenler olmak üzere ikiye ayrılır.
• Periferik vestibüler sistem bilateral konumlanmış 3 semisirküler kanal ve otolitik organlardan (utrikulus ve sakkulus) oluşur.
• Semisirküler kanalar birbirleriyle dik açı yapacak şekilde uzayın 3 farklı planında konumlanmıştır.
• Rotasyonel baş hareketlerini algılarlar. Diğer yandan, utrikulus lineer akselerasyona ve sakkulus ise yerçekimine cevap verme görevini üstlenir.
• Bu vestibüler organlar uyarıldıklarında santral vestibüler sistemi stimüle ederler. Bu stimülasyon, proprioseptif ve oküler inputlarla birlikte vestibüler nükleus gibi santral vestibüler yolaklar tarafından işleme tabi tutulur.
• Bu sayede denge ve pozisyon duyusunun devamı sağlanır.
Periferik vestibüler sistem ile ilişkili hastalıklar VIII. kraniyal sinir ve distalindeki yapıları ilgilendirir.
• Benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV), Meniere sendromu, vestibüler nörinit, labirentit, vestibüler schwannoma, perilenfatik fistül, superior semisirküler kanal dehissansı sendromu ve ilişkili yapıları ilgilendiren travmalar periferik vestibüler sistem hastalıklarındadır.
Santral vestibüler sistem ile ilgili bozukluklar arasında ise vestibüler migren, vertebrobaziller iskemi ve vertebrobaziller yetmezlik yer alır.
Vestibüler sistem ile ilgili patolojiler vertigo, presenkop veya dengesizlik ile sonuçlanır ve ilişkili semptomlar genel olarak baş dönmesi veya sersemlik hissi şeklinde ifade edilir. Birçok vestibüler sistem lezyonu benign karakterdedir ve vestibüler kompanzasyon mekanizmaları ile spontan rezolüsyona girer.

Vestibüler Kompanzasyon Nedir?

Vestibüler kompanzasyon, dengeyi sağlayan vestibüler sistemin zarar görmesi veya işlev bozukluğu sonucu vücutta meydana gelen denge kaybının, beynin diğer sistemleriyle telafi edilmesi sürecidir.
Bu süreç, beynin, vestibüler sistemdeki sorunları dengeyi korumak için diğer duyusal veriler (görme, propriosepsiyon, vb.) kullanarak telafi etmesine dayanır.

• Örneğin, bir kişi vestibüler sistemine zarar veren bir durum (örneğin, iç kulak enfeksiyonu veya vestibüler nörit) yaşadığında, başlangıçta baş dönmesi, denge kaybı ve yön kaybı gibi semptomlar görülür. Ancak zamanla, beyinde bu kayıpları telafi etmek için mekanizmalar devreye girer ve kişi daha iyi denge sağlamaya başlar. Bu sürece vestibüler kompanzasyon denir.
  Kompanzasyon, kişiden kişiye değişebilir ve bazen fiziksel terapi ve vestibüler rehabilitasyon gibi tedavi yöntemleri, bu süreci hızlandırabilir ve dengeyi daha etkili bir şekilde sağlamaya yardımcı olabilir.
  • Vestibüler afferent girdilerin kalıcı kaybının dinamik refleks fonksiyonu üzerindeki etkileri uzun sürelidir.
  • Statik bozuklukların kompanzasyonu hızlı; dinamik bozuklukların kompanzasyonu yavaştır.
  

Dekompazasyon Nedir?

Vestibüler sistemde bir bozulma veya hasar sonrası, başlangıçta oluşan telafi mekanizmalarının zamanla yetersiz kalması ve bu durumun daha da kötüleşmesi sürecidir. Buna örnek durumlar:
• Hareket azlığı
• Aşırı yorgunluk
• İlaç değişimi
• Anestezi
• Comorbite
• Vestibüler süpresanlar

Vestibüler Kompanzasyon Yöntemleri Nelerdir?

Restorasyon: Vestibüler kayıp sonrası fonksiyonun aynı sinirsel bağlantılar ile hasar olmadan önceki şeklinde iyileşmesi. ----Başlangıçta fonksiyonuna geri dönme

• Tüy hücrelerinin rejenarasyonu
• Yeni afferent terminaller
• Geriye kalan vestibüler girdilerden artan sinaptik bağlar. Örneğin: vHIT

Habituasyon: Tetikleyici uyaranların tekrarı ile asimetrinin progresif olarak azaltılması ----Yanıtın baskılanması

Adaptasyon: Vestibüler, somatosensör, görsel yeniden biçimlendirilmesi. Bozulan fonksiyonların yerine opsiyonel durumların oluşturulması.

1.Duyusal Yer değiştirme

• Vestibüler
• Görsel
• Somatosensör entegrasyonunun yeniden biçimlendirilmesi ve girdilerin kullanılması.

2.Davranışsal Yer değiştirme

• Beyindeki nöronal ağlar kullanılarak öğrenilmiş ve vestibüler fonksiyona benzer motor stratejileri

Vestibüler Programın Başlıca Unsurları

• Eğitim
• Gaze stabilitasyon egzersizleri
• Postural stabilitasyon egzersizleri
• Habituasyon egzersizleri
• Gevşeme, esneklik, güçlendirme egzersizleri
• Kondisyon egzersizleri
• Teknolojik gelişmelerle ortaya çıkan yaklaşımlar:
a- Posturografi eğitimi
b- Duyusal biofeedback sistemleri
c- Sanal gerçeklik eğitimi
d- Vestibüler modülasyon ve replasman

Vestibüler Rehabilitasyondan Yarar Görebilecek Hasta Grupları

• Vestibüler nörit- labirentit
• Bilateral vestibüler hipofonksiyon
• Vestibüler schwannoma
• Vestibüler migren
• PPPD (sürekli dizzines, subjektif vertigo)
• Sarsıntı sonrası sendromu
• Travmatik beyin hasarı
• İnme
• MS
• Meniere Hastalığı (sessiz faz)

Vestibüler Rehabilitasyon Kontraendikasyonları

• Stabil olmayan vestibüler lezyonlar
• Devam eden bir labirent patolojisi
• Egzersizin tabloyu kötüleştirdiği hastalıklar
• Meniere hastalığında semptomların yalnızca atak sırasında görülmesi
• Perilenf Fistülü
• Servikal veya vasküler patoloji
• Ayda bir veya daha fazla görülen spontan vertigo veya dengesizlik (az fayda)
• Yalnızca spontan dengesizlik

Vestibüler Rehabilitasyonu Etkileyen Faktörler

• Santral yapıların etkilenmesi
• Migren
• Vestibüler supresan kullanımı
• Biliş
• Kaygı- depresyon
• Uyku

Vestibüler Rehabilitasyonu Etkilemeyen Faktörler

• Yaş
• Cinsiyet
• Semptomların süresi